Yer Tutucular

Yer tutucular; genellikle çocuklarda süt dişlerinin erken kaybedilmesi ile beraber uygulanan koruyucu bir tedavidir. Yeri boş kalan diş zemininin etrafına geçici bir süre için yerleştirilen nesnelere yer tutucu denir. Bunlar çene ark boyunu muhafaza eder. Dişlerin kaymasını, devrilmesini önleyerek çocuğun ilerleyen süreçte doğru bir diş dizisine sahip olmasını sağlar.

Bunun dışında enfeksiyon, travma veya çürük sebebiyle kaybedilen dişlerin yerini doldurmak için yer tutuculardan faydalanılır.

Eksik dişlerin bıraktığı boşluğu tamamlayan yer tutucular, daimi dişler çıkıncaya kadar ağızda kalır. Diş çapraşıklıklarını önleyen yer tutucu uygulaması, sonraki dişlerin sağlıklı bir şekilde büyümesine yardımcı olur.

Yer Tutucular Ne İşe Yarar?

Doğal durumlar haricinde gerçekleşen süt dişi kayıpları yer tutucularla telâfi edilir. Çocuklarda erken diş kaybının başlıca nedenleri şöyle sıralanabilir:

• Diş travmaları
• Enfeksiyon
• Çürük

İşte yer tutucu uygulaması, dişlerin bu gibi nedenlerden dolayı yitirilmesi hâlinde tercih edilir. Düşmüş veya çekilmiş dişin boşluğunu doldurarak, kalıcı dişlerin herhangi bir konum bozukluğu olmadan düzgün bir biçimde çıkmasına yardım eder. Böylelikle diş dizilimi olması gerektiği gibi gerçekleşir.

Ayrıca diş boşluğunda konumlandırılan yer tutucu, öteki dişlerin o boşluğa doğru kaymalarını da önler.

Bazen her eksik süt dişi için yer tutucuya ihtiyaç duyulmayabilir. Yer tutucu kullanımının gerekip gerekmediği; kemik ve diş gelişimine, kaybedilen diş sayısına, çocuğun yaşına bağlıdır.

Yer Tutucu Avantajları

Yukarıdaki bilgiler özetlenecek olursa yer tutucuların avantajları şöyle sıralanabilir:

• Komşu dişin çekim boşluğuna yönelmesini engeller.
• Daimi dişin farklı yerden çıkmasına veya gömük kalmasına engel olur.
• Gelecekte ortodontik bozukluk oluşma riskini azaltır.
• Estetik görünümü, konuşma ve çiğneme fonksiyonlarını iyileştirir.
• Alt ve üst çenenin normal pozisyonda gelişmesine imkân tanır.

Yer Tutucu Kullanılmazsa Ne Olur?

Erken diş kaybı nedeniyle yer tutucu tedavisi gerekmesine rağmen bu uygulama yapılmazsa aşağıdaki sorunlarla karşılaşılır:

• Komşu dişler, eksilen süt dişlerinin ardında kalan boşluklara doğru kayar. Bu ise dişlerde çapraşıklığa sebebiyet verir.
• Yamuk ve çarpık dişler çürümeye elverişli olur. Temizlenmesi zorlaşır.
• Eksik dişlerden dolayı çiğneme fonksiyonu bozulur.
• Konuşma bozuklukları da meydana gelebilir.
• Ağız kokusu ve diş eti hastalıkları oluşur.
• İlerleyen yaşlarda estetik sorunlar ortaya çıkar ve bununla birlikte psikolojik problemler meydana gelir.

Çocuklarda Yer Tutucular Nasıl Uygulanır?

Bunun için öncelikle detaylı ağız muayenesi yapılır. Periapikal veya panoramik filmler istenir. Bu filmler yardımıyla daimi dişin kök gelişimiyle ve üzerinde bulunan kemiğin miktarıyla ilgili bilgi edinilir. Ağızdan bir ölçü alınıp laboratuvara yollanır. Bu ölçü doğrultusunda uygun bir yer tutucu tasarlanır.

Hazırlanan aparey dişlerin üzerine yapıştırılır. Alttan ‘sürekli diş’ çıkıncaya dek, 6 ayda bir diş hekimi tarafından kontrol edilmesi gerekir.

Yer tutucuların herhangi bir yan etkisi yoktur. Diş sağlığında veya çiğneme fonksiyonlarında hiçbir soruna yol açmazlar, çocuğa rahatsızlık vermezler.

Yer Tutucu Çeşitleri Nelerdir?

Sabit ve hareketli olmak üzere iki tip yer tutucu mevcuttur. Bunlar temelde aynı işlevi görür. Ancak yapıları ve özellikleri ile birbirinden ayrılır.

En çok kullanılan bazı yer tutucu çeşitleri şöyle sıralanabilir:

• Trans Palatal Ark (TPA)
• Nance Apareyi
• Band-Loop (Tek diş eksikliğinde tercih edilir.)
• Lingual Ark (Çift taraflı diş kayıplarında veya alt çenede birden fazla dişin kaybedilmesi durumunda kullanılır.)

Sabit Yer Tutucular

• Bunlar; yapıştırıcıyla yerleştirilen, yalnızca hekimin takıp çıkarabileceği, hareket etmeyen metal tutuculardır.
• Tek seansta uygulanabilir.
• Dişe tam olarak uyumlu yapıldığı zaman periodontal sorunlara olmaz.

Hareketli Yer Tutucular

• • Diş eksikliğini ve okluzal fonksiyonu tamamlar.
• Birden fazla diş kaybında uygulanabilir.
• Hasta, bunları istediği zaman takıp çıkarabilir.
• Bakımı ve temizliği kolaydır.
• Gece yatarken de kullanılabilir.

Yer Tutucu Kullanımı Sırasında Nelere Dikkat Edilmeli?

• Hareketli yer tutucuyu ara sıra çıkarıp ağzı dinlendirmek gerekir. Diş fırçalarken ve yemek yerken yerken mutlaka çıkarılmalıdır.
• Metal eğilip bükülmemelidir. Yer tutucu dişinize dar veya geniş geldiyse, canınızı acıtıyorsa bunu hemen doktorunuzla paylaşmalısınız. Kendi başınıza düzeltmeye çalışmaktan kaçının. Yoksa onarılması imkânsız hâle gelebilir ve yenisini yaptırmanız gerekir.
• Yer tutucu kullanırken dikkat edilmesi gerekenler arasında öne çıkan bir başka husus, aparey yerinden oynatmamaktır. Baskı uygulanmamalı, dil ile veya el ile herhangi bir müdahalede bulunulmamalıdır.
• Karamel, sakız ve buna benzer yapışkan özelliğe sahip şeyler tüketilmemelidir.
• Yer tutucunun etrafı hijyenik tutulmalı, ağız ve diş bakımına özen gösterilmelidir.
• Yılda 2 kez rutin diş muayenesi yaptırılmalıdır.